Hoogleraar Bijbelvertalen Matthijs de Jong houdt oratie

Hoe kan het dat het Bijbelboek Job eeuwenlang eindigde met het berouw van Job, terwijl de nieuwste vertalingen zeggen dat Job geen berouw had, maar troost vond? Deze kwestie is een van de voorbeelden waarover dr. Matthijs de Jong op 3 februari spreekt in zijn inaugurele rede als bijzonder hoogleraar Bijbelvertalen aan de Vrije Universiteit Amsterdam (VU).

De Jong werkt bij het NBG als Hoofd Vertalen en Bijbelwetenschap. Hij werd op 1 maart 2022 benoemd. ‘Professor De Jong laat in zijn werk zien dat Bijbelvertalen nooit af is en dat vertalers kleur moeten bekennen’, zegt decaan Ruard Ganzevoort van de Faculteit Religie en Theologie. ‘Dat leidt tot nieuwe wetenschappelijke inzichten in de actuele betekenis van oude teksten. Die inzichten werken door in geloofsgemeenschappen en in de cultuur. Daarom is deze bijzondere leerstoel een aanwinst voor onze faculteit.’

Interpretatie en context 

In zijn oratie betoogt De Jong dat interpretatie een essentieel onderdeel is van vertalen: ‘Bijbelvertalingen worden vaak gezien als reproducties: ze geven de brontekst weer en als ze dat niet doen, falen ze. Maar vertalingen zijn ook nieuwe verbeeldingen en verwoordingen van de brontekst. Daarmee dragen vertalingen per definitie het stempel van hun eigen tijd. Wie vertalen ziet als het omzetten van een tekst vanuit de ene taal naar de andere, misleidt zichzelf. Vertalen is een proces van interpretatie, waarbij de vertaler zich een beeld vormt van de oorspronkelijke tekst, en op basis daarvan invulling geeft aan een vertaalontwerp. Iedere vertaling begint immers met begrijpen van de tekst, en hoe je die begrijpt – mede vanuit je eigen context – is bepalend voor je vertaling. Die context moet daarom onderdeel zijn van onze reflectie. De vertaler is geen omzetter, maar meer verbeelder en schrijver.’